TRÀO LƯU BIỂU HIỆN KHỞI XƯỚNG TỪ QUÁN CÀ PHÊ

Hàng quán cà phê là hiện thân của thời đại, nơi phản ánh chân
thực nhân sinh quan, thế giới quan thời kỳ mà chúng khởi phát,
tồn tại và phát triển.
Những năm cuối của thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, ở Viên hình thành
một làn sóng trí thức mới với sự phát triển của tất cả lĩnh vực
đời sống, tạo nên đặc trưng tinh thần nhân văn, tự do trong thời
kỳ “Fin de Siecle” (Thời khắc chuyển giao). Các loại hình nghệ
thuật, đặc biệt là hội họa cũng đã ra đời dưới sức ảnh hưởng lớn
của tinh thần nhân văn, tự do. Nghệ thuật hiện đại phải là nghệ
thuật “đặt chân trần xuống đất”, đi sâu khám phá những bí ẩn
bên trong con người đó là thế giới nội tâm. Hội họa hiện đại
phải gắn với cái mới, khác với truyền thống, khác với cổ điển và
đi vào chân trời mới lạ để khám phá bản chất con người nhưng
không phủ định truyền thống, không coi thường cổ điển.

Giữa làn sóng tinh thần thời đại mới đó, ở quán Museum Café, danh
họa Oskar Kokoschka đã gặp kiến trúc sư Adolf Loos – người thiết
kế quán Museum Café. Đây được ví như dấu mốc quan trọng đánh
dấu bước ngoặt trong sự nghiệp của danh họa Oskar Kokoschka.
Adolf Loos nhanh chóng đưa Kokoschka gia nhập nhóm nghệ thuật
thuật thường hoạt động tại Museum Café như Gustav Klimt, Egon
Schiele. Từ đây, phong cách sáng tác của Oskar Kokoschka đã có
những chuyển biến quan trọng. Ông thoát ra khỏi lối vẽ của hội họa
cổ điển và đặt những nền tảng đầu tiên cho trào lưu hội họa Biểu
hiện (Expressionism), một trong những trào lưu hội họa có tầm ảnh
hưởng lớn đối với nền mỹ thuật phương tây thế kỷ 19.
Bức “Trance Player” (1909) vẽ chân dung diễn viên Ernst Reinhold
được biết đến là một trong những tác phẩm đầu tiên biểu đạt khuynh
hướng này được Kokoschka sáng tác sau cuộc gặp gỡ với Adolf Loos
tại Museum Café. Mang những đặc trưng của trường phái biểu tượng
là sự méo mó và cường điệu hóa hình dạng, ứng dụng màu sắc sặc sỡ
và mạnh mẽ, tác phẩm của ông đã thành công kêu gọi người thưởng
lãm lần lượt chú ý từ chủ đề đến quá trình nghệ thuật và rồi cuối cùng
là tầm nhìn của nghệ sỹ. Vai trò của tranh chân dung cũng được Oskar
Kokoschka định hình lại, trở thành phép ẩn dụ trực quan cho thế giới
ảo của đời sống nội tâm của chủ thể, của tác giả và cả của những
người thưởng lãm.

Bứt phá ra khỏi khuôn khổ những quy tắc truyền thống, trào lưu Biểu
hiện chính là tuyên ngôn cho sự bất mãn của vẻ đẹp lý tưởng vốn là
chuẩn mực của hội họa cổ điển và trở thành tiếng nói của con người
thời đại mới, hướng tới tinh thần nhân văn, tự do. Hội họa qua lăng
kính của Oskar Kokoschka muốn truyền tải là quá trình sáng tạo và
những thông điệp cảm xúc của người nghệ sỹ ẩn sâu dưới bề mặt của
những bức tranh.

Có thể nói, nếu như trào lưu Biểu hiện do Oskar Kokoschka khởi xuất
là tiếng nói của thời đại mới thì hàng quán cà phê tại Viên chính là nơi
để tiếng nói đó cất lên, giao thoa và lan tỏa mạnh mẽ. Tại đây hội tụ
tinh hoa của tri thức, văn hóa, nghệ thuật thời đại, nơi các họa sỹ, nhà
văn, nhạc sỹ cùng học giả có thể dành thời gian cả ngày để tranh luận
trao đổi, cũng như tìm cảm hứng sáng tạo. Mỗi hàng quán cà phê tại
Viên vì thế cũng mang những đặc điểm thu hút riêng. Quán Museum
Cafe nổi tiếng trong giới hội họa được các họa sĩ như Gustav Klimt,
Egon Schiele và Oskar Kokoschka thường xuyên lui tới.
Quán cà phê là “ốc đảo” lý tưởng dành cho giới nghệ sỹ tại Viên để
họ dành hàng giờ bên ly cà phê, lặng yên cảm nhận nhân sinh, cũng
như góp phần quan trọng cho những sáng tạo nghệ thuật mang tính
đột phá ra đời. Cùng với đó, nó trở thành mắt xích quan trọng thúc
đẩy tiến trình vận động thay đổi của dòng hợp lưu của sự “bùng nổ
văn hóa” tạo nên bầu khí quyển nhân văn đặc trưng của Viên thời đại
“Fin de Siecle”.