CÀ PHÊ – THỨC UỐNG YÊU THÍCH CỦA THẾ GIỚI VĂN MINH!
Người Mỹ nhận mình là quốc gia Cà phê – Caffeine Nation. Cà
phê được xem là năng lượng cần thiết cho tiến trình thay đổi quan
niệm sống và lối sống nhằm tạo dựng cuộc sống mới.
Tìm kiếm hình hài thế giới văn minh từ quán cà phê
Thế kỷ 17, các cường quốc Anh, Pháp, Tây Ban Nha lần lượt
thành lập bang thuộc địa tại châu Mỹ nhằm thực dân hóa, biến
châu Mỹ thành thuộc địa. Thời kỳ đầu, châu Mỹ là xã hội thử
nghiệm lý tưởng Khai sáng của châu Âu với hệ tư tưởng chủ
nghĩa nhân văn, tự do và dân chủ. Cho đến khi người Anh bành
trướng thế lực tại châu Mỹ, họ bộc lộ tham vọng khai thác triệt để
nền kinh tế thuộc địa bằng chính sách kiểm soát thương mại, chế
độ nô lệ, bóc lột…
Mỹ vốn là vùng đất trước đó không bị áp đặt bởi một định chế xã
hội nào, và sau đó được ảnh hưởng tư tưởng khai phóng, tự do.
Do đó, chính sách cai trị của Anh đã tạo ra xung đột về quyền con
người và quyền dân tộc. Anh quốc cho rằng Mỹ là thuộc địa và
được sử dụng để phục vụ cho quyền lợi người Anh. Người Mỹ
khẳng định họ xứng đáng được sống với đầy đủ sự tự do và bình
đẳng, họ không được tạo ra để phục tùng. Các nhà tư tưởng, triết
gia, chính khách,… bắt đầu thúc đẩy tiến trình thiết lập thể chế
chính trị và xã hội đạo đức văn minh cho người Mỹ, nước Mỹ.
Những nhà lập quốc Benjamin Franklin, Thomas Jefferson, James
Madison, George Washington… đẩy mạnh quảng bá tư tưởng tiến
bộ của phong trào Khai sáng, đặc biệt là quan điểm “Theo đuổi
hạnh phúc bằng cách thực hành lý trí và chân lý”. Benjamin
Franklin, George Washington và Thomas Jefferson vốn là thành
viên Freemasons – Hội những người hành động vì sự tiến bộ nhân
loại, bắt nguồn từ các quán cà phê ở Anh vào đầu thế kỷ 18 – đã
ứng dụng thành công việc tổ chức các buổi diễn thuyết ở hàng
quán cà phê. Từ đây, những tác phẩm khai sáng có ảnh hưởng lớn
như “Khế ước xã hội” của Jean-Jacques Rousseau, “Nhận thức
luận”, “Con đường của trí tuệ” của John Locke… phổ biến rộng
rãi khắp 13 thuộc địa.
Hàng quán cà phê mang dấu ấn lịch sử nước Mỹ như Green
Dragon, Union Oyster House, The Crown Coffee House, NorthEnd (Boston), Merchants Coffee House, King’s Arms (New
York), London Coffee House, Ye Coffee House (Philadelphia)…
là trung tâm phong trào Khai sáng Mỹ. Những triết gia, các nhà
tư tưởng cách mạng, những con người yêu tự do gặp gỡ thảo luận
về công lý và quyền bình đẳng cá nhân, khuyến khích xây dựng
chính phủ văn minh với hiến pháp đảm bảo quyền tự do cho mọi
công dân.
Những học thuyết nền tảng xây dựng xã hội văn minh được thảo
luận trong hàng quán cà phê ảnh hưởng sâu sắc đến tư tưởng
những nhà lập quốc. Benjamin Franklin soạn thảo “Luận án về
tự do và sự cần thiết”, John Adams viết “Suy nghĩ về chính phủ”,
Thomas Paine viết “Ý thức chung”, “Quyền của con người”,
Jonathan Edwards soạn thảo “Tự do ý chí”… làm rõ hơn về thế
giới văn minh mà Mỹ khao khát hiện thực hóa. Điều này cuối
cùng thúc đẩy cách mạng chính trị ở Mỹ thời kỳ đầu.
Quán cà phê City Tavern lâu đời và nổi tiếng nhất Philadelphia là
nơi gắn liền với những sự kiện quan trọng trong lịch sử hình thành
nước Mỹ. Năm 1774, Quốc hội Lục địa đầu tiên tổ chức cuộc họp
tại City Tavern nhằm chống lại sự áp bức của nước Anh. Tháng
6 năm 1776, Thomas Jefferson cùng với John Adams, Benjamin
Franklin, Roger Sherman và Robert Livingson thảo luận liên tục
trong nhiều ngày để soạn thảo bản Tuyên ngôn Độc lập với thông
điệp thể hiện các lý tưởng của Hoa Kỳ “Tất cả mọi người sinh
ra đều có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không
ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được
sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”. Đây là sự kiện
mà người Mỹ gọi là định mệnh. Không chỉ một quốc gia mới
được sinh ra, mà còn là một xã hội mới theo các nguyên lý cộng
hòa đang được hình thành.
Bên tách cà phê kiến tạo cuộc sống
Khai sinh chính phủ mới, người Mỹ tiếp tục xây dựng khung pháp
lý cho những lý tưởng đã được trình bày trong bản Tuyên ngôn
Độc lập. Cuối thế kỷ 18 đến giữa thế kỷ 19, Mỹ trải qua “thời đại
cải cách”. Hàng chục nghìn người Mỹ tham gia các phong trào
sáng tạo nhằm nâng cao vị thế chính trị, kinh tế và xã hội Mỹ.
Họ nhiệt thành bày tỏ niềm tự hào và lòng yêu nước bằng cách
sử dụng và trưng bày những biểu tượng quốc gia như hình ảnh
những nhà lập quốc, đại bàng đầu trắng và phổ biến văn hóa cà
phê như thức uống đại diện cho tinh thần yêu nước. Mức tiêu thụ
cà phê trung bình tăng từ 3 pound mỗi năm lên 5.5 pound trong
năm 1850 và 8 pound trong năm 1859.
Đặc biệt, để thực sự thoát khỏi lệ thuộc vào Anh, chính phủ mới
đẩy mạnh phát triển nền kinh tế. Trong thời kỳ này, cà phê đã
được người Mỹ vinh danh là “vua trên bàn ăn”. Hàng quán cà phê
tiếp tục đóng vai trò là trung tâm kinh tế và là phòng làm việc của
người Mỹ.
Tại phố Wall (New York), một nhóm các thương gia nổi tiếng đã
tổ chức các giao dịch tài chính trên tầng hai quán cà phê Tontine
Coffee House. Hoạt động này là tiền thân dẫn đến sự ra đời Sàn
Giao dịch Chứng khoán New York. Quán cà phê Exchange Coffee
House (Boston) được xây bằng đá cẩm thạch cao chọc trời, là
hiện thân trí tưởng tượng vượt thường của người Mỹ. Trong 9
năm hoạt động, Exchange Coffee House đóng vai trò là trung tâm
tài chính của Boston đồng thời cũng là điểm tổ chức các hội nghị
cấp cao của giới chính khách.
Quán cà phê Concert Hall (Boston) là nơi tổ chức nhiều cuộc họp
chính thức của Freemasons và Hiệp hội Cincinnati (bao gồm các
nhà lãnh đạo quân sự và chính trị đương thời). Niblo’s Garden từ
một quán cà phê đã được chuyển đổi thành khu phức hợp giải trí
của New York, đây là nơi biểu diễn vở nhạc kịch Broadway đầu
tiên ở Mỹ. Đến giữa thế kỷ 19, Niblo’s Garden là nhà hát hiện đại
bậc nhất New York. Từ những cuộc thảo luận trong hàng quán cà
phê, Câu lạc bộ Siêu Hình khai sinh Chủ nghĩa Thực dụng, Câu
lạc bộ Triết học St. Louis phát triển Chủ nghĩa Duy tâm của Đức
và Chủ nghĩa Siêu việt với trọng tâm là biến suy nghĩ thành
hành động.
