CÀ PHÊ VÀ KHÁT VỌNG ĐẠI HÀN

Chỉ trong một thế hệ, Hàn Quốc đã chuyển mình từ một trong
những nước nghèo nhất thế giới thành cường quốc kinh tế. Động
lực của sự thay đổi này nằm ở khát vọng sáng tạo đổi mới mà
người Hàn luôn vun bồi.

Cà phê và giấc mộng đế quốc

Nửa sau thế kỉ 19 đến đầu thế kỉ 20 là giai đoạn biến động nhất
trong lịch sử Hàn Quốc. Chủ nghĩa đế quốc từ châu Âu tràn qua
châu Á, mang theo các khái niệm về văn minh lan rộng trong các
đoàn thể quần chúng. Từ đây khởi lên những trăn trở về giấc
mộng phản phong kiến và xây dựng quốc gia hiện đại.

Vua Gojong (Cao Tông) – vị vua cuối cùng của triều đại Joseon
đã thực hiện cuộc chuyển đổi quan trọng, đưa Hàn Quốc từ vương
triều phong kiến thành nhà nước cận đại, xưng danh Đế quốc Đại
Hàn. Gojong trở thành hoàng đế đầu tiên và bắt đầu công cuộc cải
cách, đặt nền tảng cơ bản cho sự phát triển của đất nước sau này.

Gojong từng du hành đến Mỹ, châu Âu, Nga và ông nhận ra Hàn
Quốc đang tụt hậu so với phần còn lại của thế giới. Gojong cứng
rắn thực thi các chính sách hiện đại hóa quốc gia. Dưới sự lãnh
đạo của ông, lần đầu tiên Hàn Quốc có chính sách giáo dục bắt
buộc, có học viện khoa học hiện đại, nhà in sách, văn phòng cấp
bằng sáng chế, trung tâm toán học,… Gojong cũng bảo hộ các
hoạt động nghiên cứu học hỏi tinh hoa văn hóa các cường quốc
đương thời.
Năm 1882, Hàn – Mỹ ký Hiệp ước Hoà bình, Hữu nghị, Thương
mại và Hàng hải. Đây là cột mốc quan trọng tạo thuận lợi cho cà
phê – thức uống thời thượng lúc bấy giờ ở Mỹ du nhập vào Đế
quốc Đại Hàn. Hoàng đế Gojong rất yêu thích thức uống đặc biệt
khiến thần trí con người tỉnh táo và yêu cầu phục vụ cà phê trong
hoàng gia.

Trong cung điện Deoksugung, Gojong xây dựng tòa nhà
Seokjojeon theo phong cách phương Tây. Đây là nơi Hoàng đế
Gojong uống cà phê cùng các bộ trưởng trong khi thảo luận vấn
đề quốc gia. Đại sứ quán Nga tại Hàn Quốc lúc bấy giờ có một
phụ nữ gốc Đức tên Antoinette Sontag (1845 – 1925) nổi tiếng
pha chế cà phê ngon và am hiểu văn hóa Âu châu. Bà được mời
vào hoàng cung phụ trách pha cà phê riêng cho hoàng gia. Đến
năm 1902, Gojong hỗ trợ Antoinette Sontag mở quán cà phê đầu
tiên ở thủ đô Seoul, Hàn Quốc. Loại hình quán cà phê thời kỳ
đầu được gọi là Dabang dành riêng cho hoàng gia, chính trị gia,
giới thượng lưu và các nhà ngoại giao. Thủ tướng Anh Winston
Churchill, tiểu thuyết gia Jack London, Mark Twain đều đã từng
đến quán cà phê này.
Chỉ trong thời gian ngắn, quán cà phê trở thành nơi gặp gỡ của
những nhân vật có tầm ảnh hưởng và giới trí thức ủng hộ cải
cách. Quán cà phê Sontag đóng vai trò quan trọng đến mức có
thể xem là trung tâm ngoại giao của Đế quốc Đại Hàn lúc bấy
giờ. Nhóm các nhà khai sáng khao khát thúc đẩy tự cường quốc
gia “Jeongdong-gurakbu” đã hoạt động chủ yếu ở đây. Tờ báo
Daehan Maeil Shinbo luận về các vấn đề thời cuộc xã hội nhằm
khai sáng cho người Hàn hiểu biết hơn về quốc gia cũng được
ra đời tại quán cà phê này. Có thể nói hầu hết các phong trào đổi
mới đã được thảo luận ở quán cà phê Sontag. Trong những năm
cải cách, Hàn Quốc thực hiện hàng trăm dự án hiện đại hóa toàn
diện trên các lĩnh vực chính trị lẫn đời sống nhân sinh. Đầu thế
kỷ 20, Đế quốc Đại Hàn đã được công nhận là một cường quốc
ở Đông Á.
Năm 1910, Nhật Bản chiếm đóng Hàn Quốc, tham vọng đồng hóa
người Hàn. Giai đoạn này phong trào yêu nước triển khai mạnh
mẽ dưới dạng các phong trào văn hóa, mục tiêu nhấn mạnh vào
tính quan trọng của việc nuôi dưỡng, vun bồi nội lực chuẩn bị cho
độc lập dân tộc. Đặc trưng tiêu biểu là nhu cầu khẳng định bản sắc
– bản thể thông qua hệ thống các biểu tượng, giá trị tượng trưng
làm trụ cột cho tính chính thể dân tộc.

Từ sau phong trào Độc lập Samil (sự kiện xúc tác cho việc thành
lập Chính phủ lâm thời Đại Hàn Dân Quốc) hàng quán cà phê
phát triển và phổ biến sâu rộng hơn vào đời sống xã hội Hàn
Quốc. Năm 1927, giới văn nhân nghệ sĩ Hàn Quốc mở quán cà
phê theo phong cách riêng. Những quán cà phê đầu tiên do người
Hàn Quốc điều hành như Kakadu, Jebidabang, Cafe Tsuru sử
dụng nội thất đại diện văn hóa Hàn Quốc hiện đại được sáng tạo
bởi các họa sĩ, nhiếp ảnh gia, nghệ nhân Hàn. Quán cà phê được
tổ chức như không gian trải nghiệm văn hóa và thức tỉnh thời đại,
là nơi tổ chức các sự kiện triển lãm nghệ thuật, thảo luận văn học
và biểu diễn âm nhạc… Nhà thơ thiên tài Lee Sang, Lee Kwangsoo, tiểu thuyết gia Kim Yoo-jeong, Park Tae-won, họa sĩ Koo
Bon-woong đã sáng tạo phần lớn các tác phẩm lay động tư tưởng
dân chúng tại quán cà phê.
Nỗ lực thay đổi, nhưng khi thế chiến II kết thúc, Hàn Quốc rơi
vào cuộc chiến chia cắt Bắc – Nam gây thiệt hại nặng nề, biến Hàn
Quốc thành một trong những nước nghèo nhất thế giới.

Cà phê và tinh thần dám thách thức thất bại

Những năm 1950 – 1960, hầu hết người dân Hàn Quốc lâm cảnh
đói nghèo, không thể đảm bảo nhu cầu sống tối thiểu. Giữa
khó khăn cùng cực, chính phủ Hàn Quốc phát động phong trào
Saemaul Undong, một lần nữa đánh thức khát vọng Đại Hàn. Hàn
Quốc đã có một giấc ngủ dài trong những năm thuộc địa và tranh
chiến, người dân phải thức tỉnh cùng nhau hành động. Nguồn lực
tự nhiên có hạn, nhưng sức sáng tạo và nỗ lực của con người là
vô hạn, phong trào Saemaul Undong kêu gọi người Hàn hãy khao
khát “một cuộc sống tốt hơn”, hãy khắc sâu tinh thần “cùng nhau
chúng ta có thể làm được”.
Về cơ bản, Saemaul Undong tập trung tăng trưởng phi vật chất,
một chiến lược tạo ra sự thay đổi xã hội thông qua việc thiết lập
lối sống mới, chuyển hóa ý thức cộng đồng và đào luyện năng lực
cá nhân. Người Hàn Quốc hiểu rằng, muốn trở thành một dân tộc
lớn thì mỗi cá nhân phải nghĩ lớn. Một cá nhân khởi nghiệp, sẽ có
một cộng đồng hỗ trợ. Những con người có ý chí vươn lên, có tinh

thần tiến thủ bất chấp nghịch cảnh như Chung Ju-yung (nhà sáng
lập Tập đoàn Hyundai), Kim Woo-jung (nhà sáng lập Tập đoàn
Daewoo), Lee Byung-chul (nhà sáng lập Tập đoàn Samsung),
Koo In Hwoi (nhà sáng tập Tập đoàn LG)… được tin tưởng giao
phó trách nhiệm gánh vác các mục tiêu lớn trong chiến lược phát
triển nền kinh tế quốc gia.
Người dân tham gia Saemaul Undong bằng các sáng kiến đóng
góp vào những dự án phát triển chung. Có thể nói đây là một hình
thức hợp lực trí tuệ cộng đồng, khơi dậy thái độ sống năng động
và sáng tạo nhằm thúc đẩy tiến trình đổi mới nhanh, toàn diện vì
một tương lai đáng mơ ước.

Hàng quán cà phê giai đoạn này tăng trưởng nhanh chóng, những
năm 1960 – 1970, Hàn Quốc có hơn 5.000 quán cà phê. Không
gian hàng quán cà phê là nơi những nhân tài sáng tạo khởi sự nên
những kế hoạch lớn. Quán cà phê Haklim Tea House nằm đối diện
Trường Đại học Quốc gia Seoul được gọi tên là “Giảng đường thứ
25” vì đây là nơi gặp gỡ, chia sẻ các nghiên cứu của giới trí thức
tiến bộ với sinh viên. Quán cà phê Eagle Tea House ở Shinchon,

quán Doksuri Teahouse gần đại học Yonsei là nơi những thanh
niên trẻ bàn luận các mối quan tâm về thời đại. Quán Galchae
Coffee House, Baeknok Coffee House luôn luôn chứa đầy tạp chí
và các bản thảo của giới văn nhân, nghệ sĩ. Những quán cà phê
Dongdong, Obis Cabin ở Myeong-dong và Shelbourg ở Jongno-gu
là nơi khởi đầu thời kỳ hoàng kim của loại hình cà phê âm nhạc.
Giới doanh nhân sử dụng quán cà phê như phòng làm việc không
chính thức khi chưa đủ khả năng mở văn phòng riêng. Quán
cà phê Myeongdabang mang phong cách hiện đại lúc nào cũng
đông nghịt doanh nhân. Quán cà phê Deawon, Woobong, Jim,
Byeol là nơi làm việc thường xuyên của rất nhiều chủ sở hữu
các doanh nghiệp Hàn Quốc giai đoạn đổi mới. Thậm chí, người
quản lý quán cà phê cũng đảm đương nhiệm vụ thư ký cho những
doanh nhân này và các công ty gọi chung là “công ty quán cà
phê”. Khu thương mại Jongno là trung tâm tập kết của hàng
loạt quán cà phê như Hangaram, Asia, Gyeongseong, Namgung,
Shinsa, Kukje, Jeil, Danseongsa… đó đều là những không gian
thương mại dành cho người trẻ ôm mộng khởi nghiệp.
Năm 1977, Lotte Industries giới thiệu máy bán cà phê tự động tại
Hàn Quốc. Chỉ trong một năm, hơn 1.100 máy bán cà phê tự động
đã được lắp đặt tại các địa điểm công cộng lớn, các văn phòng
công ty, phòng chờ thư viện, khuôn viên trường đại học,… kỷ lục
trung bình mỗi ngày có hơn 150.000 cốc cà phê được bán ra. Kể
từ đó, Hàn Quốc trở thành một trong những quốc gia tiêu thụ cà
phê tăng trưởng nhanh nhất trên thế giới.
Đổi mới và sáng tạo là động lực thúc đẩy kinh tế xã hội Hàn
Quốc. Khát vọng Đại Hàn đã thực sự được đánh thức. Cuối thế
kỷ 20, Hàn Quốc là một trong những nước có tốc độ tăng trưởng
kinh tế nhanh nhất trong lịch sử thế giới hiện đại. Những năm
1980, hai tập đoàn Samsung, Hyundai được xếp vào danh sách 50
doanh nghiệp lớn nhất thế giới. Cuối năm 1995, Hàn Quốc được
xếp hạng nền kinh tế lớn thứ 11 trên thế giới, rũ bỏ hình ảnh thuộc
địa nghèo đói.
Thay đổi hệ cảm thức là tiền đề thay đổi cung cách hành động.

Từ một dân tộc kiệt quệ sau chiến tranh, một quốc gia không có
bất kỳ tài nguyên nào khác đã đạt kỳ tích chỉ với cuộc cách mạng
tư duy và năng lượng sáng tạo. Suốt diễn trình băng mình về phía
trước, cà phê vẫn luôn là thức uống lý tưởng đánh thức khát vọng
sáng tạo, góp phần cơ bản vào việc khởi tạo ý chí tự cường, để
mỗi một cá nhân dấn thân vào sự nghiệp đổi thay vận mệnh thần
kỳ của dân tộc.

Chung Ju-yung, nhà sáng lập Tập đoàn Hyundai, tác giả tự truyện
“Không bao giờ là thất bại, tất cả là thử thách” đã khẳng định
“Nền kinh tế Hàn Quốc phát triển như ngày hôm nay là dựa vào ý
chí bất khuất của con người sáng tạo”. Đây cũng là một trong 100
cuốn sách quý thuộc tủ sách Nền Tảng Đổi Đời được Nhà sáng
lập – Chủ tịch Tập đoàn Trung Nguyên Legend Đặng Lê Nguyên
Vũ tâm huyết tuyển chọn và trao tặng đến hàng chục triệu thanh
niên Việt, thôi thúc thế hệ trẻ có khát vọng lớn, có chí hướng lớn,
khởi nghiệp kiến quốc để cùng nhau tạo nên một nước Việt hùng
cường và ảnh hưởng.