“KHI TÔI UỐNG CÀ PHÊ, CÁC Ý TƯỞNG XUẤT HIỆN”

Trên tiến trình sáng tạo tương lai, cà phê đã đóng vai trò là dưỡng
chất của tinh thần, tâm thế, tâm thức và là tác nhân thăng hoa cuộc
sống của chính bản thân con người. Một trong những điển hình là
đại văn hào Honoré de Balzac.

“Tôi sẽ trở thành một nhà văn vĩ đại”

Honoré de Balzac sinh năm 1799 – năm Cách mạng Pháp chiến
thắng, giới tri thức đương thời ý thức sâu sắc hơn về khát vọng
đổi mới, không chỉ của cá nhân hay một lĩnh vực, mà là cải biến
tổng thể xã hội để tạo lập một thời đại nhân tính, lý tính, tự do.
Trưởng thành giữa thời thế vận động sáng tạo liên tục, Balzac
sớm có tâm thế và ước muốn trở thành người xoay chuyển thế sự.
Balzac không phải là thiên tài bẩm sinh. Từ nhỏ đã sống xa gia
đình và nhầm tưởng rằng mình bị bỏ rơi. Balzac cố chống chọi
cảm giác đơn độc bằng cách đọc sách điên cuồng, đọc mọi tác
phẩm tôn giáo, lịch sử, văn học, triết học, vật lý… mà mình có.
Càng đọc, Honoré de Balzac càng suy nghĩ nhiều hơn về sứ
mệnh đời người, về vai trò của con người đối với xã hội, đối với
thế giới và đối với vũ trụ. Nói cách khác, toàn bộ nhân sinh quan
đều thay đổi. Từ trong tâm thức, Balzac khao khát tái tạo một
xã hội hoàn chỉnh ở đủ mọi góc cạnh mà ông ví như “công trình
kiến trúc của vũ trụ”. Một “vũ trụ” được chính ông sáng tạo nên.

Đâu đó trong những cuốn sách, Honoré de Balzac bắt lấy những
nhân cách điển hình, hệ thống các dữ liệu không gian, thời gian
liên kết thành mạch truyện. Ông viết ra tất cả ý tưởng của mình
và nuôi ước mơ “Tôi sẽ trở thành một nhà văn vĩ đại, nổi tiếng
và được yêu thương”.
Thế nhưng, khi Honoré de Balzac bày tỏ tâm nguyện của mình,
ông đã bị chê cười. Thầy cô, bạn bè không tin ông có thể tạo
nên tiền đồ. Gia đình ngăn cản vì muốn ông học ngành Luật để
kế thừa sản nghiệp gia đình. Chịu đả kích quá lớn, Balzac kìm
nén tổn thương và chấp nhận học ngành Luật theo ý nguyện của
cha mẹ.
Sống cuộc đời mình không mong muốn, Honoré de Balzac lại cố
tìm kiếm câu trả lời về sứ mạng của mỗi con người. Không thể
sống như một cỗ máy, ở tuổi 21, Honoré de Balzac quyết định từ
bỏ ngành Luật để thực hiện khát vọng trở thành “một nhà văn vĩ
đại”. Đó là giai đoạn vô cùng khó khăn trong cuộc đời Balzac,
không ai khích lệ, bị gia đình bỏ mặc với cuộc sống nghèo nàn
trên căn gác xép giữa thủ đô Paris.
Ngược với suy nghĩ của gia đình rằng ông thấy khó khăn mà từ
bỏ. Honoré de Balzac cảm thấy hạnh phúc khi được sống cùng
đam mê của mình, tiếp tục xây dựng vũ trụ mà ông hằng ao ước.
Trong một bức thư gửi cho em gái, Honoré de Balzac viết rằng
“Anh đã nhìn thấy rõ định mệnh của anh. Định mệnh chỉ có thể
đạt được sau khi vượt qua những trở ngại khó khăn nhất bằng
sự mạnh mẽ của chính mình. Anh sẽ tạo nên kỷ nguyên của anh”.
Những năm tháng đó, Honoré de Balzac thường đến các hàng
quán cà phê – nơi diễn ra những buổi hội đàm văn học, đắm
mình trong hơi thở thời đại, quan sát diễn biến xã hội đương thời
thông qua những cuộc bình luận bên trong quán cà phê. Chiêm
nghiệm, suy tư và sáng tạo nên những câu chuyện bất tận.

Honoré de Balzac giữ cho sức sáng tạo liên tục không ngừng và
sự tỉnh táo thăng hoa bằng những ly cà phê được pha chế theo
phong cách Thổ Nhĩ Kỳ. Cuộc sống của ông dường như chỉ bao
quanh ngôn ngữ văn học, sách và cà phê. Balzac uống tới 50 tách
cà phê mỗi ngày. Trong tiểu luận “The Pleasures and Pains of
Coffee”, đại văn hào người Pháp viết rằng ông không thể sống
nổi nếu thiếu cà phê. Balzac khẳng định, cà phê là nguồn năng
lượng sáng tạo đầy huyền thoại, thưởng thức cà phê là một điều
cần thiết tuyệt đối để trí tưởng tượng tạo ra những điều kỳ diệu:
“Khi tôi uống cà phê, các ý tưởng xuất hiện như đi diễu hành
trong quân đội”.

“Không có tài năng vĩ đại nào thiếu đi được ý chí
mạnh mẽ”

Honoré de Balzac bước vào văn đàn với trái tim đầy nhiệt huyết.
Thế nhưng, cuộc sống liên tiếp giáng xuống những thách thức
phũ phàng. Các tác phẩm đầu tiên không được đánh giá cao,
không đủ tiền trang trải cho nhu cầu tối thiểu nhất. Để có thể tồn
tại, Balzac vay tiền mở nhà in, xuất bản sách, phát hành báo chí…
Dù vô cùng nỗ lực nhưng sau 3 năm, ông phá sản, nợ nần không
thể chi trả.

Tận sâu dưới bi kịch đã bộc phát tất cả sức mạnh ý chí và năng lực
tiềm ẩn trong Balzac. Ông hoàn toàn tập trung năng lượng sáng
tạo cho văn học và viết không ngừng nghỉ. Honoré de Balzac như
trở thành con người khác, đầy năng lượng và làm việc trong trạng
thái xuất thần khiến người khác phải kinh ngạc.
Thời điểm này, tiểu thuyết lịch sử và trào lưu lãng mạn đang phát
triển, Balzac tìm cho mình một phong cách khác biệt. Ông phản
chiếu hiện thực vào trong tiểu thuyết theo con đường tái tạo dựa
trên những điển hình của xã hội. Tác phẩm của ông mô tả các hoạt
động của xã hội, nhưng không đơn thuần là dòng chảy lịch sử mà
hiển thị đến tận cùng nguyên do của mọi tình huống, hình thái,
động lực thúc đẩy sự chuyển hóa nhân cách và ước vọng của thời
đại. Có thể nói là văn – sử – triết hòa hợp.
Dưới ngòi bút sáng tạo, hàng loạt các tác phẩm như Vinh quang
và bất hạnh (1829), Miếng da lừa (1830-1831), Kiệt tác vô danh
(1831), Eugénie Grandet (1833), Lão Goriot (1835)… ra đời đưa
Balzac trở thành nhà văn hiện thực Pháp lớn nhất nửa đầu thế kỷ
19, danh tiếng vang khắp thế giới.

“Công trình kiến trúc của vũ trụ” mà ông khao khát được kết tinh
trong bộ Tấn Trò Đời (La Comédie Humaine) – tác phẩm được
đánh giá là biên niên sử nước Pháp đầu thế kỉ 19. Bao trùm bộ
Tấn Trò Đời là những thái cực thiện – ác, đời sống tâm linh, thế
giới tâm hồn và tư duy khoa học hài hòa giao thoa nhau, làm rõ sự
thay đổi của con người trong sự vận động xã hội.
Vũ trụ trong Tấn Trò Đời, không chỉ là 2.209 nhân vật liên kết
chặt chẽ mà còn là vũ trụ trong mỗi người. Với Balzac, sức mạnh
tinh thần kỳ diệu của con người là một bí mật của vũ trụ cần được
khai phá đến tận cùng. Tác phẩm của Balzac được trân trọng như
mặt gương cho con người soi rọi, khám phá thiện ác trong nhân
cách, từ đó thiện hóa bản thân để xây dựng xã hội tốt đẹp hơn.
Chính vì thế, Tấn Trò Đời được vinh danh là thiên hà văn học độc
đáo, có giá trị rất lớn đối với kho tàng văn học nhân loại.
Không phải ngẫu nhiên mà cà phê và hàng quán cà phê tại Pháp
vào thế kỷ 18 và nửa đầu thế kỷ 19 gắn liền với vai trò “Tỉnh thức
nhân tình”. Thưởng lãm cà phê và chiêm nghiệm để hiểu thêm
được ý nghĩa cuộc sống con người và đời sống xã hội. Từ việc
nhìn nhận thực tại với mục đích siêu vượt chính nó, lại nhìn thấu
ước vọng bản thân. Rốt cuộc, cà phê không chỉ đơn thuần là thức
uống mà chủ yếu là dưỡng chất của tinh thần, của tâm thế và cả
của tâm thức. Con người cần ở cà phê như tác nhân mang đến cảm
thức về khả năng thăng hoa cuộc sống của chính bản thân mình.