NGHI LỄ CÀ PHÊ CỦA NGƯỜI ETHIOPIA
Thưởng thức cà phê là nghi lễ không thể thiếu trong đời sống xã
hội và văn hóa của người Ethiopia. Tham dự một buổi lễ cà phê là
biểu hiện của tình bạn, sự tôn trọng và lòng hiếu khách.
Tên gốc của Ethiopia là Abyssinia và là nước độc lập cổ xưa nhất,
nằm ở đông bắc Châu Phi, đây là nơi phát tích cây cà phê Arabica
trong những thung lũng hoang vắng đất đỏ của núi lửa và sương
mù ở độ cao hàng ngàn thước trên mặt biển.
Người Ethiopia rất coi trọng nghi lễ cà phê. Nghi lễ không chỉ là
một hình thức văn hoá mà còn là sự kiện gắn kết tình cảm bằng
hữu và thể hiện sự tôn trọng lẫn nhau giữa người với người. Ở hầu
hết các khu vực của Ethiopia, nghi lễ cà phê diễn ra ba lần một
ngày – buổi sáng, trưa và tối. Đây là sự kiện xã hội chính trong
làng và là thời gian để thảo luận về cộng đồng, cuộc sống. Nghi
lễ cà phê cũng có thể tiến hành bất cứ lúc nào tại nhà để đón tiếp
bạn bè.
Người phụ nữ đóng vai trò chủ chốt trong việc tiến hành nghi thức
pha chế lẫn dọn bày. Họ mặc trang phục truyền thống màu trắng
và thực hiện nghi thức từ rang, xay cà phê. Đầu tiên, khu vực thực
hiện nghi thức được rải thảo mộc và hoa tươi. Người nữ chủ lễ đốt
hương trầm để thanh tẩy bầu không khí và xua đuổi tà ma.
Nước sạch được đong vào ấm đất hoặc gốm đen, đáy bằng tròn
(gọi là Jebena) rồi đặt lên than hồng. Hạt cà phê tươi rửa sạch và
rang trong chảo gang có cán gỗ dài. Cà phê được rang chậm với
lửa thật đều và đảo luôn tay để dầu thơm tiết ra nhưng không bị
cháy đen. Hương cà phê thơm phảng phất khi rang cũng góp phần
cho khí quyển của buổi lễ.
Cà phê rang và giã xong cũng là lúc nước đã đủ nóng. Người nữ
phụ trách cho cà phê thơm ngát vào ấm, đun lại đến khi cà phê
chiết xuất vừa đúng độ và sẵn sàng rót ra cho khách. Một khay
gồm những chiếc tách không quai bằng gốm hoặc thủy tinh (Cini)
đặt sát nhau được rót một lần cho đồng đều từ trên cao độ hơn một
gang tay. Bã cà phê còn nằm trong ấm, không trút vào các tách.
Người ít tuổi nhất mời người cao tuổi nhất thưởng thức tách cà
phê đầu tiên. Người hành lễ mời tất cả những người cùng tham
dự cùng uống cà phê (Bunna Tetu). Khách có thể thêm đường nếu
muốn. Vị khách lịch thiệp sẽ khen người pha chế cà phê cũng như
tán thưởng nguyên liệu chọn lọc của chủ nhà.
Sau tuần cà phê thứ nhất, nghi thức được lặp lại đến vòng
thứ hai và thứ ba. Ba vòng của cà phê được gọi liên tiếp
là Abol, Tona và Baraka. Hai tách cà phê đầu tiên, Abol và
Tona tượng trưng cho sự chuyển hóa thần khí. Tách thứ ba –
Baraka có nghĩa là sự ban phước chúc phúc cho tất cả.
Những biến thiên của việc pha chế là người cử hành có thể thêm
đậu khấu (cardamom), quế (cinnamon) và đinh hương (clove) vào
khi rang cà phê để làm phong phú thêm với các gia vị. Đó là
những hương liệu giàu có của trái đất vùng nhiệt đới, nhờ ánh
sáng và hơi ấm của mặt trời – với sự kết hợp của cả bốn nguyên
tố đất, nước, lửa, gió giúp con người hòa hợp với nhau và với đất
trời để hưởng hạnh phúc trần gian.
