HÀNG QUÁN CÀ PHÊ – NIỀM KIÊU HÃNH NƯỚC Ý

Không gian hàng quán cà phê Ý là Viện Hàn Lâm trình diễn giá trị
văn hóa, hào quang lịch sử quốc gia, dân tộc. Chính vì thế, hiển thị
trong đặc trưng không gian cà phê cũng chính là niềm kiêu hãnh,
tự hào nước Ý.
Đối với người Ý, lịch sử dân tộc là đặc quyền đặc tính không phải
bất kỳ quốc gia nào cũng có được. Và, một không gian xã hội quan
trọng như hàng quán cà phê đã trở thành nơi tái hiện hào quang
những nền văn minh trong hàng thế kỷ, biểu trưng cho niềm kiêu
hãnh dân tộc Ý.
Không gian quán cà phê Ý được xây dựng, trang hoàng như một kỳ
quan kiến trúc. Những tác phẩm văn học, hội họa, điêu khắc được
trưng bày theo chủ đề và diễn trình lịch sử từ thời Etruscan đến La
Mã, Phục hưng, Khai sáng… như một bảo tàng chuyển tải khí quyển
văn hóa. Nếu quán Antico Caffè Greco (1760, Rome) được ví như
một không gian triển lãm nghệ thuật tư nhân lớn nhất với hơn 300

tác phẩm hội họa cổ điển lẫn hiện đại, thì quán Caffè Museo Atelier
Canova Tadolini (1818, Rome) là một Bảo tàng với bộ sưu tập tác
phẩm điêu khắc hiện thân của ký ức hàng thế kỷ của Venice.

Đặc biệt, từ thế kỷ 18 đến thế kỷ 20, không gian quán cà phê
được coi là trung tâm văn hóa trong lịch sử Ý. Các nhân vật ảnh
hưởng quan trọng trong lĩnh vực văn học, triết học, chính trị, nghệ
thuật… của Ý tập hợp trong không gian cà phê để thảo luận và
phát triển hệ tư tưởng mới. Tạp chí Khai sáng quan trọng nhất
của Ý có tên “Il Caffè” phát hành từ năm 1764 đến 1766, mô
phỏng những cuộc trò chuyện quanh bàn cà phê. Những nhà khai
sáng chọn cà phê như biểu tượng của những người “Thông thái
và Sáng tạo” trái ngược với bia – vẫn đang là thức uống phổ biến
đương thời làm mờ lý trí con người. Hơn nữa, đặc trưng của quán
cà phê là không gian tạo ra những cuộc trao đổi tri thức và phổ
biến ý tưởng mới, hoàn toàn phù hợp với lý tưởng khai sáng và
các vấn đề cải cách mà tờ tạp chí chủ trương. Tạp chí “Il Caffè”
được xem như ấn phẩm tri thức của tầng lớp cấp tiến, mở ra thời
kỳ “chuyển đổi trí tuệ” hay nói cách khác là đặt nền móng cho
phong trào Khai sáng Ý.

Trong thời kỳ thống nhất quốc gia (Risorgimento), Ý chịu sự
thống trị của các cường quốc châu Âu. Từ vị trí lãnh đạo văn
hóa và nghệ thuật của châu Âu, Ý trở thành quốc gia bị phân
chia không có bản sắc nghệ thuật riêng. Chính giai đoạn này,
hàng quán cà phê cũng là nơi những con người mang tinh thần
bất khuất của thời đại nuôi dưỡng lý tưởng và thực hiện những
cuộc tái tạo vinh quang quốc gia. Quán Caffè Michelangiolo ở
Florence là nơi những họa sĩ Ý khởi xướng phong trào nghệ thuật
Macchiaioli khơi dậy nghệ thuật Ý, thể hiện tinh thần dân tộc chủ
nghĩa thông qua việc sáng tạo phong cách nghệ thuật mới dựa trên
những thành tựu nghệ thuật lâu đời của Ý. Vài thập kỷ sau, quán
cà phê Caffè delle Giubbe Rosse được vinh danh là “fucina di
sogni e di passioni” (nơi rèn giũa những ước mơ và đam mê) cũng
là nơi Chủ nghĩa vị lai (Futurism) hình thành, nỗ lực tạo nên bản
sắc mới, lấy cảm hứng từ đời sống đương đại và sự tự tôn dân tộc.

Trong khi đó, quán cà phê Gran Caffè Gambrinus (1860) là trung
tâm trí tuệ và chính trị của thành phố Napoli vào cuối thế kỷ 19.
Napoli vốn là một trong những khu đô thị lâu đời nhất có mặt con
người sinh sống trên thế giới, và cũng là thành phố đa sắc tộc.
Điều này dẫn đến những chia rẽ vì khác biệt truyền thống, văn
hóa, tôn giáo. Chỉ ở các không gian quán cà phê, mọi quan điểm
đều được tiếp nhận. Quán cà phê Gran Caffè Gambrinus trở thành
nơi chứng kiến tất cả các trí thức, chính trị gia và nghệ sĩ bao gồm
Salvatore Di Giacomo, Libero Bovio, Benedetto Croce, Eduardo
De Filippo và Enrico De Nicola… đến bàn luận về những cuộc
chuyển đổi văn hóa, giương cao khát vọng hợp nhất dân tộc, vì
một nước Ý thống nhất. Từ sự tiếp nhận và lan tỏa những tư tưởng
tích cực, quán cà phê này đã sáng tạo loại bánh thưởng thức cùng
cà phê có tên gọi “Black Babà” nhằm tôn vinh phong trào chống
phân biệt chủng tộc.

Tại Padua – từng là một trong những thành phố thương mại hàng
đầu của Đế chế La Mã, quán cà phê là trung tâm khai triển ý
tưởng kinh doanh của thị thành lâu đời này. Tác gia Giuseppe
Adami khẳng định “Toàn bộ trái tim của Padua đập trong một
quán cà phê” để biểu đạt mọi chuyển động cuộc sống hàng ngày,
những cuộc đàm phán, tin tức mới nhất của thế giới… điều có thể
tìm thấy trong quán cà phê. Thương gia từ khắp các nơi thực hiện
những quyết định và ý tưởng thương mại ngay bên bàn cà phê
dường như là hình ảnh quen thuộc ở Padua.
Những nhà trí thức Ý nhận định rằng, quán cà phê Ý chính là nơi
“văn hóa tạo ra văn hóa”. Từ khi xuất hiện tại Ý, trong suốt nhiều
thế kỷ, hàng quán cà phê là không gian chuyển tải câu chuyện lịch
sử, văn hóa. Đặc biệt, quán cà phê đã giữ vai trò rất quan trọng
trong quá trình đổi mới tư tưởng chính trị, nghệ thuật, kinh tế…
tạo nên những bước ngoặt tái định hình văn hóa Ý, phong cách Ý,
góp phần tạo nên một quốc gia Ý bản sắc như ngày nay.