CÀ PHÊ TỈNH THỨC NHÂN TÌNH TÂM THỨC VIÊN

Cà phê và hàng quán cà phê có sự tương hợp đến lạ kỳ trong dòng
chảy lịch sử và ước vọng hướng thượng của nước Áo tạo nên điều
được gọi là “Tâm thức Viên”.
Bản thân Viên là thiên sử thi tráng lệ. Thiết lập vào thế kỷ 6 TCN,
với tên gọi “Thành phố trắng” (Vindobona) bởi người Celtes, một
hệ tộc Ấn – Âu. Từng là tiền đồn của đế chế La Mã, trấn ngự
cương vực giữa Tây và Đông Âu. Sang thời kỳ hiện đại, Viên
vang danh như là thành phố âm nhạc, thành phố của những giấc
mơ và là trung tâm văn hóa của châu Âu.
Lịch sử văn hóa cà phê Viên có mối liên hệ chặt chẽ với chiến
thắng giải phóng thành phố năm 1683. Sau khi phá trận bao vây
của đế chế Thổ Nhĩ Kỳ, Viên trở thành cứ điểm trọng yếu trong
quá trình cà phê thâm nhập vào Tây Âu. Cà phê và hàng quán cà
phê thành Viên ra đời chứa chan trong mình những đặc tính lịch
sử và địa dư ấy

Từ quán cà phê đầu tiên, Viên đã nhiệt thành sáng tạo cách thưởng
lãm cà phê phức hợp đồng thời hai tính chất đặc thù hết sức độc
đáo. Đầu tiên là những loại loại cà phê được pha chế không đậm
lắm, tương đối ngọt với khá nhiều sữa và kem tươi. Đặc tính thứ hai
là những loại bánh ngọt đi kèm vô cùng phong phú. Bởi thế, cà phê

Viên thường được phục vụ cùng đồ ngọt thành Viên (Viennoiseries
hay Viennese pastries) bao gồm không dưới 30 loại bánh khác nhau
từ đẳng cấp thượng lưu nhất là Original sacher-torte (bánh trộn kem
cacao và hạnh nhân) cho đến bình dân nhất là Apfelstrudel (bánh
nhân áo).
Hàng quán cà phê là một phần không thể thiếu trong kết cấu xã hội
thành Viên. Với phong cách trang trí lộng lẫy và nhân viên phục vụ
lịch sự, không gian quán cà phê trở thành nơi biểu trưng cho cuộc
sống thời thượng, đáng để khao khát. Người dân thành Viên đến quán
cà phê như quay về ngôi nhà thứ hai của họ – nơi họ thoải mái thể hiện
quan điểm, ý tưởng sáng tạo mới và có thể ngồi ở đấy hàng giờ.
Chính trong chiều hướng ấy mà không gian hàng quán cà phê Viên
thường chia thành nhiều loại hình khuôn viên. Nếu như loại hình “cà
phê cờ vua”, “cà phê billard” là không gian thoáng đạt, bàn xếp liền
kề để mọi người cùng tham dự những trận tranh tài; thì “cà phê thư
viện báo”, “cà phê hòa nhạc”, “cà phê bánh” là những ốc đảo cho mỗi
người có thể sống với thế giới của riêng mình. Từ đây, hai loại hình
cà phê tiêu biểu cho “Tâm thức Viên” chính là phải khá lớn đủ để
dung chứa mọi khuôn viên, hoặc phải trở thành chuyên biệt riêng cho
một hoặc hai khuôn viên tương hợp, thường được gọi là “Vorstadt –
Kaffeehaus”.

Những dòng hợp lưu của sự “bùng nổ văn hóa” ở Viên kể từ nửa
cuối thể kỷ 19 làm tăng thêm tính chất đặc trưng của các hàng
quán cà phê. Gần như liên tục nối tiếp nhau, biết bao cội nguồn
của những tư tưởng và trường phái nhân văn lừng danh trong lịch
sử đã khởi xuất từ Viên: Từ Phân tâm học của Sigmund Freud đến

triết học ngôn ngữ luận lý của Ludwig Wittgenstein; Từ hội họa
biểu tượng của Gustav Klimt đến đường nét phá cách của Egon
Schiele và màu sắc diễn ngôn của Oskar Kokoschka; Từ phong
trào ly khai trong hình thể kiến trúc của Josef Maria Olbright đến
sự phá bỏ tính rườm rà trong trang trí của Adolf Loos; Từ lang
thang trần giới trong thơ văn của Rainer Maria Rilke đến mộng du
giữa ban ngày của Peter Altenberg và mơ về hình bóng con người
của Robert Musil hay Gustav Meyrinck; Từ giữ lại hồn xưa của
những dòng thơ đầy tiếng nhạc của Hogo Von Hofmansthal đến
chẳng còn gì để hoài mong trong tự truyện Steafan Zweig,… Tất
cả đều đã góp phần củng cố và phát triển những đặc tính bất hủ
của hàng quán cà phê Viên.

Quả vậy, quán cà phê là nơi chốn chứa đầy “ẩn tích của chúa sơn
lâm” (Vestigum Leonis). Rất nhiều tên tuổi tài danh đã chọn quán cà
phê là “ốc đảo của bản thân”, khi thì là nơi tiếp bạn tâm giao hoặc
thậm chí là nơi trú ngụ thường kỳ. Trong vòng gần 100 năm, từ giữa
nửa cuối thế kỷ 19 đến giữa thế kỷ 20, Viên đã hình thành một lớp
văn nhân thức giả lớn mạnh gọi là “Caféinomane/ Coffee Addict” –
người nghiện cà phê. Thuật ngữ này được hiểu theo ý nếu không có
cà phê và hàng quán cà phê, thì không chắc đã có một lượng lớn tác
phẩm của những danh tài ấy. Hay có thể nói, nhờ những sinh hoạt
tại hàng quán cà phê ở Viên mà ý niệm “Nobilitas Litteraria” – sự
quý phái thật sự phát xuất từ sự quý phái của tư duy đã được xác
minh, làm nổi bật trội tính của hàng quán cà phê Viên. Cũng vì thế,
hàng quán cà phê Viên vang danh là nơi chốn của điều được gọi là
“Cultura Animi” – văn hóa của hồn người.