CÀ PHÊ TỈNH THỨC NHÂN TÌNH: ĐẲNG CẤP PHÁP

Sự phát triển của xã hội cà phê góp phần tạo nên cấu hình bản tính
Tây Âu, khởi xuất với vai trò “tỉnh thức nhân tình” của cà phê và
hàng quán cà phê.
“Thưởng thức và Tận hưởng” “Delectare et Prodesse” vốn là kim
chỉ nam đặt nền móng cho sự định hình của “văn hóa cà phê Tây
Âu lục địa” với sự phân vùng và tương tác giữa ba tố chất nổi bật
là “French Class” (Đẳng cấp Pháp), “Italian Style” (Phong cách
Ý) và “Viennese Spirit” (Tâm thức Viên).
“Thưởng thức” (Delectare) chủ yếu liên quan đến thuộc tính của
cà phê. “Tận hưởng (Prodesse) lại cơ bản nói về “Khí quyển của
cà phê” – không gian, thời gian và con người bao quanh việc uống
cà phê. Trong diễn trình ấy, tính chất của thức uống không thể
tách rời với sự vận hành phát triển của hàng quán cũng như tư
tưởng, ước vọng của khách hàng.

“Đẳng cấp Pháp” trong lĩnh vực “Thưởng thức và Tận hưởng”
cà phê khởi phát từ thế kỷ 18. Sau cách mạng lật đổ phong kiến
1789, Pháp trở thành ngọn hải đăng sáng chói của Tây Âu. Biểu
trưng cho Pháp kể từ thời ấy là thủ đô Paris với đặc trưng là các
hàng quán cà phê được nhìn nhận như những “nơi chốn của lịch
sử và thời sự”.
Khởi đầu với khu Carrefour de Buci ở tả ngạn sông Seine và
nhất là quần thể thuộc vườn thượng uyển Cung điện Hoàng gia
(Les Jardins Du Palais Royal) là nơi chốn của những hàng quán
cà phê “ngoại hạng”, nội thất hoành tráng được gọi là Mirrored
Luxury Coffee (gương treo bốn mặt) để khách hàng “tự chiêm
ngưỡng và phô diễn hình ảnh bản thân”! Đây cũng là thời kỳ
vàng son của những hàng quán cà phê mái che lộng lẫy ngoài
trời (Coffee Pavilion, Coffee Tent).

Đến 80 năm đầu của thế kỷ 19 là sự đăng quang của các khu đại lộ
hữu ngạn sông Seine với những quán cà phê lịch thiệp, sang trọng
theo kiến trúc và trang trí tân kỳ, đổi mới theo cuộc cách mạng
công nghệ. Paris hưng phấn hướng về tương lai mà biểu tượng là
những đại lộ rộng lớn và sáng chói, những giao tuyến được xây
dựng ngay trong lòng thành phố.
Sự mở rộng của các khu đại lộ song hành với sự thịnh hành của
các thành phần mới nổi trong xã hội muốn khẳng định mình cũng
đã tạo điều kiện cho sự phát triển của hai thể loại quán Cà Phê
Nhạc (Café Concert) và Cà Phê Kịch (Café Théatre).

Từ thập niên 80 của thế kỷ 19 sang đến 1914 – năm thế chiến đầu
tiên bùng nổ – lại là thời kỳ hoàng kim của những quán “Cà Phê
Họa” ở Montmartre, vùng cao nhất phía Bắc Paris. Montmartre
được những danh họa Van Gogh, Picasso, Toulouse Lautrec,
Modigliani, Pisarro… chọn làm nơi ngụ cư, tạm trú. Các họa sĩ
ấy đã tự tổ chức những cuộc triển lãm tranh tại quán cà phê và dần
dần biến hàng quán cà phê Montmartre thành cái nôi vang danh
của nghệ thuật hội họa Tây Âu đầu thế kỷ 20.
Từ đó, hàng quán cà phê Montmartre còn thu hút cả giới thi nhân,
biến thành “trụ sở hoạt động” của các nhóm được gọi chung là
các “Nhà thơ Montmartre”, tập hợp xung quanh tạp chí “Vers et
Proses” (Thơ và Văn) với hai tên tuổi lừng danh là Guillaume
Apollinaire và Max Jacob.